Hingaitailiniqmut

Ikayuqniq

Taiguqhimmaarit

  • Niqit
  • Kuyakniq
  • Hingaiyuq

Hingaiyaqniq

Inuit hingaiyanguqpaktut amihuni aalatqinut ukiulikni atuqtainilu inuuhiqmi. Tamaqmik aalatqiktut; tamaqmik hanmiyai aalatqit qanuritnit piyumanilu aalatqiktut hunat. Huliyumayat tuklia pilaq uvaluniit pilaittuq ayurnaitnia ihumaliurut iliknut.

Hingaiyauguvit, atulagakhaliuyutin:

  • kayuhipkalaqtat hingaiyauniq angayuqanguqlutitlu
  • kayuhipkalaqtat hingaiyauniq ihuaqhailutitlu tiguaqtikhanik
  • nutarakhaiyagaulaqtutin (hivuranaittuq maligaqtigurtuqlu nutqaqtittanga hingaiyauniq).

Kihivit ihumaliulaqtutin naliaknik nakuuniqhauyanga atularniq iliknut. Ilai inungnit ihumagiyauyuq nalungitni huliyumayakhaqtik. Ahii nalurhaqtut ihumagiyamingnik hingaiyauyakhaq tahapkuningalu ihumaliulaqninut tamaittumik, ihumaliurniq atuqnatuyalaq. Naunailaqtat ikayuqhiutinia uqaqatiginia kinamik ukpiriyaqnik (ilannaq, ilagiyaq, inutuqaq, uqautyiyi, munaqhi uvaluniit ilihaiyi).

Apiqutikhaqaruvit atulaqtaqnut, hivayaqlugu Huliniq Kanata tapkununga Ivayauniq Aaniaqtailiniq Pilarutitlu (Action Canada for Sexual Health and Rights): 1-888-642-2723 (24 ikarat qau tamaat, 7 ublut havaguhiqmi).

Ihumaliuruvit kayuhini hingaiyaunit, ilanga pityuhiq nakuuyumik nutaraqarniq munarittiaqlutin iliknik aaniaqtailinit. Takuyauvikhaqnik ihuaqhailutin munaqhiqaqvikmi havaktimik nutarakhalgit munaqhiniq ikayuqtimiklu. Iqhiyaruvit uvaluniit ihumaguvit ikayuqtauvaliriakhat atuqtitlugu takuyaunit pilaqtitauyutin nakharniq ilannaqnik, ilagiyaqnik uvaluniit nunaliuyumi ilauyumik atukyauyaqturuvit. Una nakuulartuq pityuhiq tunngahukpaliriaqnik apiqhuiniq ikayulaqtatitlu itqaumani hunat uqauhiuyut takuyautitlutit.

Naliaknut ihumaliuruvit piruqhaqnia nutarannuaq uvaluniit ihuaqhinia tiguaqtaunia, hingaiyaupluni munaqtauniq atuqpiartuq aaniaqtailiniqnut nutaranuaplu aaniaqtailinianut. Tamna aaniaqtailiniqmun munaqti piqaqtitiyi apiqhuilaq apiqutinik uukturaqlunilu ilainik uukturautinik. Ikayuqniaqtatit parnautmik nutarannuaqmun inuuvianut aularnitlu, piyaqaqat.

Atuqpiarianga timigiyat aaniaqtailinia; auktaqviulaqtutin uukturaqtauni, quqnik uukturaqtauni, uukturaqtaunitlu Aaniarutinik Ivaniqmun (STIs). Uqautiyaulaqtutit tapkuninga:

  • Niqittiarikniq piqaiyarniqlu,
  • Hunat niqit, huliniit atuqtauvaktutlu aturahuaqunit pittailini.
  • Pinahuaquyaulaqtutitlu atuqninik hingaiyauniqmun havautinik.

Taaktigiyat munaqhitluniit tuhaqhilaqtatit tahapkuninga hunat ahianguqnit niriugilaqtatin: timimun, ihumaliqutit ikpigiyatitlu, atuqtitlugu hingaiyaunit. Ikayulaqtatit hunat qiniriangi piyukhat. Naunaipkutariplugu, piqalaq naunaipkutarnik hingaiyauniqmun inngumaniq uvaluniit timimun naunaipkutaqnik unniqtakhatit aaniaqtailiniqmun munaqtiuyumun piqaqtitiyimun.

Takuqattagat munaqhit atquhugu hingaiyaunit. Naunaiqhimayaqaqtat aaniaqtailinit nutarannuaplu aaniaqtailinia. Apiqutikhaqarivit uvaluniit ihumaalutiqaruvin, iqhingitlutin apiriyanginik—talvaniittut ikayurahuaqhutit.

Higarniq, imirniq imirlukmik, aturniq aangayarnaqtunik huruilaq inuungittumun nutarakhamun. Hingaiyanguruvin, atuqpiartuq aturuiqni uvaluniit atuqluaruiqni pilaruvin. Ikayuqtauyaqaruvit, uqaqatigilugu munaqhi nunalikni munaqhiqaqvikmi.

Tipaakuq

Higaqnik higarniq ayuqnahivalirutauyuq inuungittunut nutarannuaqnut piruttiarniq nakuuyumik, ilagiaqnilu hivuranaqnit nutarakhaq ahiruiniqmik. Atuqluaruirhalaqtutit uvaluniit higaruiqlutin, piqatigittaililugitlu inuit higaqtut avatikni, nutarannuaq piyanganik:

  • Inuuliqnia inuuvikhani nalaumayumik—aninaringitluni
  • Nakuuyumik uqumaitniqaqnia inuugumi—mikivallangitluni
  • Pukkitniqhamik hivuranaitnia tuqukallakniqmun inuulihaqhuni (SIDS)
  • Pukkitniqhamik hivuranaitnia aniqhakkuttiangitniaqmun
  • Pukkitniqhamik hivuranaitnia hitluknianut.

Imirluk

Hivuranaitniqpaq atungittangi kitutliqak imirluit. Inuungitlaktut nutarannuit hatqiumatitauyut imirlukmun hivuranaqniqmittut Ilumiuyut Imirlukmun Pimmaqlugutainut [FASD].

Ilumiuyut Imirlukmun Pimmaqlugutainut (FASD) taiguhiq unniqtuiyuq aalatqinik aktuanit tapkuat nutarannuit atulaqtai hingaiyauyuq inuk imirangat imirlukmik hingaiyaupluni. Tamakuat aktuanit ilaqalat timimun, ihumaliqutit, pitquhiit, tamnalu/tamnaluniit ilitninginut pimmaqlutit.

Ayuqnalaat, kihimik inuit pilaqtut nutqarniq uvaluniit mikhigiaqni atuqpakniqtik naunairangamityuk hingaiyanguqniqtik. Pilaitkuvit nutqaqpiariaq, uuktuqlutin mikhigiaqni aktilat aturniqtit qau tamaat. Uqaqatigilugu ilannaq, ilagiyat, uvaluniit aaniaqtailiniqmun munaqti havaktiuqpiartuq ukpiriyat ihumaguvit nutqarniqmik uvaluniit mikhigiaqnianik imirluknit ikayuqtauyumaguvin.

Aangayaqnartuq Higarluk

Hivuranaitniqhaq hinagiyumun inungnutlu amaamaktitiyut iviangiqmun atuqtailini aangayarnaqtut higarluk. Piittuq ilihimayauyunik hivuranaittut aktilat aangayarnaqtuq higarluk atuqnia atuqtitlugu hingaiyauniq. Aangayaqnartuq higarluk atuqnia atuqtitlugu hingaiyauniq pipkailaq nutarannuaqmik inuuniq mikiluni pipkaqlugulu nutaraq ayuqnautainik itqaumaniq, naalakniq, ihuilrunik ihuaqhainiq, pitquhiqnianutlu.

Aangayaarnaqtunik

Unniutilugu aaniaqtailiniqmun munaqtigiyat kitunikliqak havautinik aturtaqnik qanuqlu akuniutigiyumik piplugit ilai havautit ilagiarutitlu huruilaqmata inuuniahaqtitlugu nutarakhaq. Ilai havautit huruilat nutarannuaqnik inulraqtitlugit, atuqhugit iviangiqmin amaamakniqmun.

  • Atuqtailiyauyut aangayarnaqtut—heroine, higarluk (aangayarnaqtut hingarluk), cocaine, meth, ahiilu
  • Maligaqtigut atulat havautikhaqtitauyutlu havautit,
  • Nauhimayut ilagiarutit piruqhautitlu

Ikayurut

Ilai inuit atuqtut imirlukmik, tipaakuq, aangayarnaqtutlu ayuqhaqpaktut nutqariakhaq.

Ilvit kinaluniit ilihimayat ayurhaqat taimarniqmik uvaluniit atuqluaruirumayuq tapkuninga: higarniq, niuqarniq uvaluniit aangayarnaqtut, piqartuq ikayuqtikhanik ikayuqtutlu. Uqaqatigilugu aaniaqtailiniqmun munaqtigiyat, ihumaliqutit aaniaqtailini munaqhi, uvaluniit inuliriyi havakti.

Turaqvigilaqtattauq: